Over parallelle universums

Je hoort wel eens spreken over parallelle universums. Niet door mij, want ik kan normaal gesproken weinig met  dat begrip. Er zijn buiten mij mensen die dit topic heel serieus nemen. Voor hen zijn parallelle universums iets dat bestaat of heel goed zou kunnen bestaan. Ik vang daar wel eens iets over op, maar ik laat het ook weer afglijden, want er komen zo op het eerste gezicht geen interessante antwoorden, laat staan vragen uit voort. Die indruk heb ik in ieder geval vooralsnog niet gekregen.

Eigenlijk zie je hier een voorbeeld van wat ik dan zou willen aanduiden als parallel universum. En in die opvatting heeft praktisch ieder mens zijn eigen parallelle universum. Mensen die het weleens hebben over parallelle universums leven vanuit mijn gezichtspunt in een parallel universum. Zij bestaan, zij leven gelijktijdig met mij, zitten wellicht ook wel eens in de trein, Het kunnen collega's zijn, mensen die in een massa staan die ik zie als er een directe uitzending is. Ik maak wel eens contact met hen, koop iets van ze, maak een praatje met ze over het weer, of zij zijn deelgenoot bij het volbrengen van een taak. Sterker zij zouden vrienden kunnen zijn of meer. Maar zij zijn daarnaast in een universum dat gelijk met mij bestaat, maar dat verder buiten mij om bestaat, namelijk het universum waarin men gewag maakt van parallelle universums. Dat is helemaal niet erg. Je voelt je niet buitengesloten, want je sluit jezelf buiten. En de mensen die weleens parallelle universums te berde brengen zien mij wellicht ook als onderdeel van een parallel universum.

Zo ben ik omringd door vele parallelle universums. Behalve die van de mensen die kond doen van parallelle universums kunnen dat Marco Borsatofans, kickboksers, motorrijders, hengelaars, in-astrologie-gelovers, mensen die naar de Costa del Sol gaan op vakantie, alpinisten, parachutisten enzovoort, enzovoort. Kortom ieder mens is omringd door parallelle universums. Soms vang je er wel eens een glimp van op van zo'n parallel universum en van tijd tot tijd kun je het even geïnteresseerd aanzien als boeiend verschijnsel. Maar uiteindelijk blijven het parallelle universums. En dat is, denk ik, maar goed ook.

Als niemand luistert naar niemand

Onderweg naar de supermarkt hield ik vanmiddag even halt bij een kraam van een idealistische organisatie die ik enige sympathie toedraag. Ik zette mijn handtekening voor het nobele doel en had hiermee mijn kleine steentje weer bijgedragen. Aan de kraam was een affiche bevestigd. Daarop stond de volgende tekst:

"Als niemand luistert
naar niemand
dan vallen er doden
in plaats van woorden."

Deze woorden wekten een zekere droefenis in mij. Ze hebben iets dwingends, maar ook een zweem van machteloosheid. En het is alsof ze een verbod uitvaardigen te twijfelen aan hun juistheid. Dus ik kreeg van de weeromstuit juist een sterke behoefte om de juistheid van deze tekst te betwisten. Zij schetst het beeld van een chaos en een kakofonie van ongehoorde woorden, want ieder houdt zich doof. Wellicht zal men dan na verloop van tijd het opgeven en klinken er geen woorden meer. Of er dan doden vallen? Komt wellicht voor, maar vaker beperkt men zich ertoe moedeloos uiteen te gaan. En mogelijk komt men dan de volgende dag weer bijeen om een nieuwe poging te wagen. Volgens mij wordt het pas gevaarlijk wanneer één partij eenzijdig besluit op te houden met luisteren en verlangt dat de anderen zwijgen. Die anderen worden dan verplicht te luisteren.

Het is niet mijn doel hier mij vrolijk te maken over de bedenkster van deze tekst de Tsjechisch-Nederlandse dichter/schrijver/vertaler Jana Beranova. Maar ik denk dat de tekst zo sterk uitdraagt diepzinnig te zijn dat zij velen belet na te denken en vandaar mijn lichte droefenis deze middag. De zweem van machteloosheid zit hem in het feit dat de woorden niemand in staat stellen zijn of haar houding te bepalen. Geen mens besluit na lezing ervan om voortaan te gaan luisteren naar iemand.

Sinterklaasoverpeinzing

Je hebt een sinterklaasliedje dat eindigt met:
"(...)En strooi dan wat lekkers
in één of andere hoek."

Toon Hermans heeft al eens opgemerkt dat onduidelijk blijft in welke hoek al dit lekkers gestrooid wordt, maar los daarvan:
Ik herinner mij dat vaak na deze regels luidkeels het woord koekoek geroepen werd. En dat had altijd iets over zich dat het erg ondeugend was om koekoek te roepen aan het eind van dit lied. Maar het was een goedmoedig soort ondeugendheid waar ook door grote mensen met  een besmuikte olijkheid aan werd deelgenomen. Dit oogluikend toestaan was wellicht een geslaagd stukje repressieve tolerantie van de kant van Sint.

President Kennedy luidde de Paasbel

In 1963 was ik 10 jaar oud. We hadden net 2 jaar televisie en de eerste flarden wereldnieuws drongen tot mij door: de Cubacrisis, de treinramp bij Harmelen, brandende monniken in Saigon, de Berlijnse muur, het huwelijk van prinses Irene, de Berlijnse muur en dat een Oost-Duitse jongen daar lag dood te bloeden, het kabinet De Quay, Nieuw-Guinea, Ich bin ein Berliner. En in Amerika had president Kennedy het voor het zeggen.

Voor mij was hij niet nieuw, want ik had nog nooit een andere president meegemaakt. Onder Eisenhower hadden we nog geen tv en bij de buren keken we naar Pipo de Clown en Coco het vliegende varkentje. Dus zoals Kennedy, zo zag voor mij een Amerikaanse president er uit; ondernemend, dynamisch en eeuwig jong, net zoals het land zelf. Het enige wat mij bijzonder opviel was dat ene woord. Ik had Kennedy in het NTS-journaal enkele malen het woord pasebel horen zeggen. Dat vond ik een intrigerend woord. Ik stelde me iets voor als een paasritueel waarbij de paasbel werd geluid. Later begreep ik dat ik het Engelse woord possible had gehoord en dan op zijn Amerikaans uitgesproken.

Van het bericht van zijn dood, vandaag 50 jaar geleden, staat mij bij dat ik voornamelijk werd getroffen door het sensationele ervan. Twee moorden in twee dagen en allebei voor het oog van de camera. Dat had tot dan niemand meegemaakt.

Wandeling in de mist van Amersfoort naar Woudenberg

Zaterdag maakte ik een wandeling van Amersfoort naar Woudenberg. Het weer was licht nevelig waar de zon vergeefs doorheen probeerde te breken. De tocht begon als een soort stadswandeling door het oude Amersfoort, een mooie historische stad met fraaie straatjes en pleintjes. In Grand Café 't Filmhuys op de Appelmarkt dronk ik koffie en genoot van overheerlijke appeltaart. De Heiligenbergerbeek voerde mij door lommerrijke groenvoorzieningen de stad uit,

Afvoer
Ik vervolgde mijn tocht over het fietspad langs het Valleikanaal. Deze watergang werd in de dertiger jaren aangelegd door bestaande beken en weteringen aan elkaar te knopen en te verbreden. Het doel was een goede afvoer van het overtollige water uit de Gelderse Vallei. Het Valleikanaal loopt grofweg van Veenendaal naar Amersfoort waar het aansluit op de Eem die het water naar de randmeren brengt. Vanaf dit fietspad heb je een ruim zicht op het omringende licht glooiende landschap van de Gelderse Vallei met zijn akkers, weiden en houtwallen en aan de andere kant van het water de wal die was aangelegd als onderdeel van de Grebbelinie.

Novembermist
Ter hoogte van de Leusbroekerweg verliet ik het fietspad. De bedoeling was mijn tocht te vervolgen via een pad dat loopt over het tracé van de oude spoorlijn Amersfoort-Kesteren die ooit was bedoeld als onderdeel van de internationale verbinding met Duitsland. Ik nam echter ergens een verkeerd pad en kwam terecht op een oud landgoed grenzend aan de N226. Aangezien dit pad door mooi loofbos voerde waar de laatste herfstkleuren oplichtten in de novembermist vond ik het helemaal niet erg dat ik van mijn voorgenomen route was afgeweken. Twee vriendelijke vissers wezen mij de weg naar Woudenberg. In dat plaatsje arriveerde ik tegen vieren. Het was nog volop in de sfeer van de intocht van Sint Nicolaas met veel zwarte pieten in de winkelstraat en kinderen die hoopten van deze pieten nog wat pepernoten af te kunnen troggelen.

In eetcafé De Toekomst dronk ik nog een goed glas bier. Ook daar kwamen zwarte pieten die ook op mijn tafel enige pepernoten deponeerden. Ik stond ze grootmoedig af aan een klein meisje dat met haar ouders aan een belendend tafeltje zat. Ook zij was gekleed en deels geschminkt als zwarte piet.

De bus bracht mij weer terug naar Amersfoort.

De tram komt te laat

De tram komt te laat.

Waarom komt de tram te laat?

Dat is nog onbekend.

Maar als het even meezit,

Is de volgende tram veel te vroeg.

Liberalen en conservatieven en natuurbehoud

Gisteren liet het VVD-Tweede Kamerlid Ton Elias weten een verbod op natuurcompensatie te bepleiten. Nu is het nog zo dat wanneer ergens een nieuwe weg wordt aangelegd of een ander werk waardoor eventueel natuur verloren gaat, men dit compenseert door elders nieuwe natuur te creëren. Hier nu wil Elias vanaf.

Daarop reageerde Sywert van Lienden met een tweet. Daarin vroeg hij zich af waarom de VVD de natuur zo haat en hij zag daarin een onderscheid met conservatieven in Groot Brittannië en Duitsland die meer liefde voor de natuur zouden hebben. Je kunt je natuurlijk afvragen of het voorstel van Elias voortkomt uit natuurhaat en of hij symptomatisch is voor zijn partij. Wel blijkt uit Van Liendens tweet dat hij de VVD en de Britse conservatieven (die Duitse conservatieven kan ik niet zo goed plaatsen) als geestverwanten ziet. Ik denk dat dit een vergissing is. Het is uitermate liberaal om bezwaren te hebben tegen een door de overheid verplichte hindernis voor bijvoorbeeld de aanleg van wegen. De overheid moet in liberale ogen zich zo weinig mogelijk zich bemoeien met maatschappelijke ontwikkelingen. De overheid dient zich  te beperken tot wetshandhaving en veiligheidsbewaking.

Landschap
Conservatisme daarentegen is voortgekomen uit verzet tegen de liberale revoluties van de 19e eeuw. Zij zijn gehecht aan het handhaven van oude waarden en normen. En het ziet ook een rol van  de overheid in het bewaren daarvan. Ik kan mij voorstellen dat natuur daarbij behoort en dat dus vanuit die visie natuurcompensatie een goede zaak is.

Veel misverstand over dit soort zaken ontstaat door het feitelijk ontbreken van een echte conservatieve partij in Nederland. Veel mensen met een conservatieve instelling wenden zich dan tot de VVD of tot een rechts-populistische beweging. Maar dat maakt hen zelf nog niet tot conservatieve bewegingen. Overigens geen misverstand, ik ben zelf geen conservatief of liberaal, maar een uitermate gematigde sociaal-democraat. Ik zou een echte conservatieve partij overigens wel een aanwinst van het politieke landschap vinden.

De Prooi gierend uit de bocht

Het was zo'n mooie serie, spannend en met een prachtrol van Pierre Bokma als Rijkman Groenink. Maar in de laatste aflevering liep de serie, tot mijn grote verbijstering, gierend uit de bocht.

In het begin ging het nog goed. We zagen hoe ABN-AMRO en Rijkman Groenink steeds meer in het nauw kwamen en hoe de sfeer in de Raad van Bestuur steeds ongezelliger werd. Dit alles werd door de regisseur prachtig voelbaar gemaakt. Schitterend waren ook de afgemeten ruzies tussen Groenink en medebestuurder Wilco Jiskoot (Paul Kooij).

Toen iets over de helft van de aflevering kreeg Groenink een hartaanval. Vanaf die scene ging het mis. Wij zagen Rijkman in het ziekenhuis liggen en er kwamen droomscenes die steeds pathetischer werden. Dieptepunt was wel de scene waarin Rijkman Groenink bij donker in nachtkleding voor het verlaten kantoor van De Nederlandse Bank stond en amechtig om Noud Wellink schreeuwde. Ik kon mijn ogen en oren niet geloven dat een doorgewinterde scenarioschrijver dit kon laten passeren en dat regisseur Theu Boermans (toch ook een ervaren vakman) niet ingreep. Jammer.

Het raadsel van de Kelly Family

Door iets wat gezegd werd op tv kwam de Kelly Family weer in mijn herinnering. Mijn gedachten gingen terug naar een TopPopclip uit 1979. Ik heb hem zojuist via het onvolprezen YouTube teruggezien. We zien een kneuterige huiskamer met een open haard en wat agrarisch gereedschap. Deze ruimte wordt betreden door een familie in keltische (Schotse of Ierse) klederdracht. Het is een grote familie met kinderen in alle leeftijdscategoriën, tot aan een baby in de armen van de moeder toe. De oudere kinderen bespelen een muziekinstrument, doorgaans een gitaar of een viool. Wat opvalt is de wat houterige plechtstatigheid waarmee het gezelschap optreedt. Die plechtstatigheid wordt versterkt door het dito intro.

Profetenbaard
Dan gaat de oudste zoon, een knaap van net twaalf jaar oud zingen. Het is een Keltisch aandoende melodie die onmiddellijk blijft hangen en eigenlijk bestaat uit twee regels die telkens herhaald worden, alleen in het midden komt er een variatie wanneer de rest van de familie meezingt. Het lied heet David's song, dus ik neem aan dat deze twaalfjarige snotneus David heet. David vraagt zich in het lied gezongen in Ierse of Schotse tongval af wie er met hem mee wil gaan, met hem zingen en met hem dansen door de hele wereld. Ter geruststelling vertelt hij er bij dat er geen enkele reden tot vrees is, want hij weet de weg. Vervolgens valt de hele familie in en laat weten dat zíj in ieder geval met hem mee zullen gaan, want ze hebben er alle vertrouwen in dat David de weg weet. Dan neemt vader (een gezette man met een profetenbaard die enigszins op mijn zwager lijkt) nog even het woord om in parlandostijl te laten weten alle hoop en vertrouwen in zijn zoon te stellen, daarbij plechtig aangekeken door zoonlief. David herhaalt zijn oproep nog een keer in het slotcouplet en de song is voorbij.

Indringende melodie
Dit nummer was een enorme hit in 1979. Het eigenaardige vind ik met terugwerkende kracht de wat Jezusachtige pretentie van deze twaalfjarige belhamel. Vooral in de regels: "Don't be afraid, I know the way. Gevolgd door de rest van de familie die beaamt dat hij de weg weet, nog bekrachtigd door de vader met de profetenbaard. Vreemd dat dit toen serieus werd genomen. Wanneer ik indertijd als twaalfjarige dergelijke teksten uitgekraamd zou hebben, zou mijn vader onmiddellijk gezegd  hebben: "Hé, doe eens normaal snotaap!" of teksten van gelijke strekking. Ik denk dat het succes van dit nummer bovenal lag in die indringende melodie die, als je hem eenmaal gehoord hebt zich dagenlang onwrikbaar vastzet in je muzikale geheugen. En het schattigheidsgehalte van de zanger en zijn broertjes en zusjes.

Op Wikipedia lees ik dat ze in Duitsland nog meer successen boekten en dat de moeder intussen is overleden. Hieronder kunt u de clip zien.

In memoriam: Lou Reed en Velvet Underground

Midden jaren '70 kwamen mijn vrienden en ik regelmatig bij elkaar op onze slaapkamers in onze ouderlijke woningen waar we praatten en naar muziek luisterden onder het genot van frisdrank, ontbijtkoek en ander lekkers dat in die jaren in zwang was.
Op een zo'n avond was-ie daar opeens, een langspeelplaat in een zwarte hoes waarop een wazige foto van vier jongelui die enigszins verveeld op een bankstel zaten. De plaat had geen titel en zelfs geen volgnummer de enige aanduiding was de naam van de band: The Velvet Underground. Het was muziek die er meteen inhakte, de wat slome manier van zingen van zanger Lou Reed, soms bijgestaan door drummer Maureen Tucker, de laidback begeleiding van gitaren en drums. Het paste perfect bij de sfeer waarin wij toen verkeerden. Hoogtepunten waren het lome Candy says, het sensuele Some kinda love, het ironische Jesus, het mysterieuze Murder mystery en het snijdende After Hours, op een aangrijpend lieflijk, bijna kinderlijke wijze gezongen door Maureen Tucker. Het geheel was een bizar inkijkje in de zelfkant van het leven van seks, drugs en misdaad en het grootsteedse. Het bleek de derde lp van deze band te zijn. Na hun eerste plaat met Nico en hun tweede met het ruige Sister Ray. John Cale had de band al verlaten. De Velvets zouden nog een plaat maken. Daarna maakte Lou Reed een succesvolle solocarrière, maar voor mij blijft dat derde album nog altijd de meest aansprekende herinnering aan Velvet Underground en Lou Reed. Het hoort bij een bepalende periode uit mijn jeugd.

Wat beweegt mensen?

Bij de vraag: wat beweegt mensen om te doen wat zij doen, zou je in eerste impuls komen tot twee hoofdmotieven. Een mens doet iets omdat hij (of zij) daar enig heil van verwacht of dat in ieder geval hoopt. Of zij (of hij) doet iets omdat deze persoon verwacht of hoopt daar enig onheil mee te voorkomen of te vermijden. Dus als je mensen iets ziet doen en je snapt niet waarom ze dit doen, zou je deze grondmotieven er op kunnen toepassen. Dus vraag je af: "welk heil verwacht hij of zij van deze daad, of welk onheil wil deze voorkomen?" Als het goed was dan zou beantwoording van die vragen een eenvoudig en afdoend verklaringsmodel kunnen vormen.

Helaas is het zo simpel niet. En dat is een belangrijke reden waarom deze wereld geen paradijs is en soms iets raadselachtigs in zich bergt. Wij zijn omringd door wezens waar we weinig of niets van begrijpen. En toch lopen we door een drukke stad alsof ons niets kan gebeuren.

Wat is toch een kedelijn?

Toen ik vele jaren geleden nog een kind was, leerde ik op school diverse liederen. Eén daarvan verhaalde over een agrariër afkomstig uit Zwitserland. Aan zijn hand leidde hij een ezel. En op die ezel lag een doek. Daar ging hij mee naar een snijderke (kleermaker) toe. De boer verzocht dit snijderke uit die doek een kedelijn te maken. Enfin die kedelijn wordt gemaakt, maar valt uiteindelijk niet in de smaak. Onze Zwitserse vriend had een lijf gelijk een koe. De tekst van het lied wordt aan het eind van elke regel onderbroken door kreten als kadee kadolleke kada en labberdi labberda labberdonia. Kortom een gezellig Nederlands volksliedje, niks mis mee. Maar er is toch een probleem.

Heeft u enig idee wat een kedelijn is? Vreemd genoeg wordt dit lied door vele Nederlanders op zijn tijd gezongen zonder enig benul wat dit is. Ik wist het toen ik op de kleuterschool het lied leerde ook niet, maar dat vormde voor mij geen probleem. Ik stelde me zelf wel iets voor bij dat woord kedelijn. In mijn fantasie was het een soort cape-achtige mantel. Maar deze inbeelding was nergens op gebaseerd, behalve op de klank van het woord kedelijn. Zojuist legde ik de vraag wat een kedelijn is voor aan Google. Daar kwam men via Petra van Boevere op een middeleeuws bovenkleed dat men boven een wambuis aantrekt. Eerlijk gezegd roept deze omschrijving geen beelden bij mij op. Buiten dat lied van die Zwitserse boer duikt het woord kedelijn ook nergens op. Ook woordenboeken kennen het woord niet, althans niet online. Gelukkig heb ik als kind nooit aan mijn opvoeders gevraagd wat kedelijn is. Zij zouden mij het antwoord schuldig moeten blijven en dat heb ik ze bespaard. Hieronder kunt u het lied beluisteren.

Over vrijheid

Wanneer mensen over vrijheid spreken dan doen zij dit vaak in termen van de vrijheid om dingen te doen. En dat is wellicht een beetje raar, want de vrijheid om dingen niet te doen is veel groter dan de vrijheid om dingen wel te doen. Wie iets wil doen loopt een grote kans vooraf te stuiten op allerlei belemmeringen. Iets niet doen, kan altijd zonder belemmeringen. Er zijn wel gevolgen. En soms zijn die gevolgen zelfs onaangenaam, maar  altijd achteraf. De vrijheid om iets niet te doen op zich wordt er niet door opgeheven.

Wat is kunst?

Afgelopen dinsdag zond de AVRO een documentaire uit over Marina Abramovic. Zij is een zogeheten performancekunstenaar. Ik heb dat programma niet bekeken, want het schijnt dat haar act, volgens een aankondiging in de VPRO-gids, bestaat  uit onder andere het kerven van pentagrammen in haar buik of het zichzelf toedienen van geselingen. En eerlijk gezegd zijn dat geen dingen die ik graag wil zien. En dan is niet kijken inderdaad een prima optie.

Maar diezelfde aankondiging meldde ook dat menigeen zich de vraag stelt of dit kerven en geselen nog wel kunst is. En dat is natuurlijk een onzinnige vraag. Wanneer mevrouw Abramovic met dat gekerf en gegesel de intentie heeft kunst voort te brengen, dan is hier sprake van kunst. Deze vaststelling doet natuurlijk geen uitspraak over onze waardering voor een en ander. U mag het helemaal niks vinden, of juist een uitgelezen uitdrukking van de menselijke relatie met zijn of haar lichamelijkheid. Maar in alle gevallen blijft het door deze performance-artiest gebodene kunst. Daar kan denk ik niets tegenop. Met andere woorden: kunst is alles dat is voortgebracht met de intentie kunst te zijn. De waardering van een en ander is een andere kwestie. U begrijpt uiteraard dat u hier kennis heeft genomen van een kunstwerk.

Het nut van het nutteloze

"Iedereen kent het nut van het nuttige, maar niemand kent het nut van het nutteloze." Deze wijze woorden staan in de Zhuang Zi, de 'bijbel' van de Taoïsten. Ik denk dat het probleem is dat het eigenlijk heel moeilijk is om een goed onderscheid te maken tussen het 'nuttige' en het 'nutteloze'. Neem zelf de proef op de som en denk bij hetgeen je op dat moment doet: is dit nuttig, of  is dit nutteloos. Als je wat serieuzer bij deze vraag stil staat, kom je al gauw tot de ontdekking dat het antwoord wellicht minder voor de hand ligt dan je aanvankelijk dacht. Het nuttige van je handeling wordt bepaald door de mate waarin je het resultaat daarvan nuttig vindt (of dat je denkt dat de wereld dit nuttig vindt). Maar dat is altijd arbitrair.

Niets opschrijven

Niets opschrijven
is iets anders dan zwijgen.
In het beste geval
is het denken in de lucht.

Kunstgenot (2)

Veel hedendaagse kunstenaars gaan, vermoed ik, gebukt onder het idee dat ze geacht worden met hun werk iets te bedoelen. Dat is een opgave waar niet iedereen tegen opgewassen is. Wanneer wij als samenleving er in zouden slagen deze kunstenaars te bevrijden van die gedachte, dan zou dat de kunstproductie wereldwijd zeer ten goede komen.

Kunstgenot

Veel hedendaagse kunstminnaars verwachten van een kunstwerk dat het aanleiding geeft tot de vraag: "wat bedoelde de maker hier mee." Terwijl het toch ook wel heel plezierig lijkt wanneer het duidelijk is wat de maker  hier bedoelde. Dan kun je namelijk van het werk genieten zonder afgeleid te worden door deze, wellicht niet al te relevante, vraag.

Het wankele heden

De tijd wordt doorgaans verdeeld in drie delen: verleden, heden en toekomst. Van verleden en toekomst kunnen we zeggen dat die niet bestaan. Naar beiden kun je niet toegaan. Het verleden heeft bestaan, alleen heette het toen heden en de toekomst moet nog ontstaan (ik zeg expres niet komen, want dat zou betekenen dat ze al ergens is in het absolute elders). Daar waar u op dit moment bent, daar is het verleden niet meer en de toekomst nog niet aanwezig. Van het verleden zijn sporen aanwezig in de vorm van dingen, herinneringen, documenten, teksten enzovoort. Maar we kunnen het verleden daaruit slechts gebrekkig reconstrueren, want we moeten veel van die sporen met elkaar in verband brengen om ze in een correcte context te plaatsen en we weten nooit zeker of die context wel de juiste is. Het geheugen is wel het laatste waar we op kunnen vertrouwen. Maar bestaan in de zin dat ze tastbaar ergens aanwezig is, doet het verleden niet.

De toekomst bestaat ook niet. Want ook daar kunnen we niet naar toe. Zodra je daar bent, waar je zo-even nog dacht dat  de toekomst is, dan is dat de toekomst niet meer, maar het heden. De toekomst is een zwart ondoordringbaar niets dat vorm krijgt zodra ze heden wordt. En wat er uit dat grote niets tevoorschijn komt kan niemand weten. Wij zijn voortdurend bezig in een onbekende hoedanigheid te glijden die de meest uiteenlopende verrassingen in zich bergt. En het vreemde is dat wij dit doorgaans doen zonder vrees. Ja zelfs mensen die de straat nog niet op durven, laten zich onbekommerd in de toekomst glijden waar alles gebeuren kan tot de dood aan toe.

 En dat alles vanuit het enige in de tijd dat bestaat: het heden. Maar het heden is zo klein. Wanneer u 'heden' zegt dan is nog voor u de h heeft uitgesproken dat heden waar u het oorspronkelijk over had alweer voorbij en is zij verleden geworden. U bevindt zich dus op een flinterdun punt tussen een niet-bestaand verleden en een toekomst die nog vorm moet krijgen, een onbekende waar we steeds weer inglijden of we nu willen of niet.

23 september: Van Zaandijk tot Ilpendam

Afgelopen zondag wandelde ik van Zaandijk naar Ilpendam, een tocht van 18 kilometer dwars door het Noord-Hollands landschap. Het weer was overwegend bewolkt, hoewel af en toe een bleek zonnetje zich toonde. Het was niet koud en dus eigenlijk best fatsoenlijk wandelweer. Wie in deze streek gaat wandelen moet de schoonheid van de leegte kunnen ervaren. Weidse weiden waarin zwart-witte koeien geduldig staan te herkauwen en schapen wachten tot ze weer geschoren worden, afgewisseld met moerassige stroken met moerasflora en rietkragen en altijd op de verre achtergrond de buitenwijken van steden als Zaanstad, Purmerend en Amsterdam en in die uitgestrektheid gestrooid de trotse Noord-Hollandse stolpboerderijen. Aan het begin van de wandeling kwam ik door

het Openluchtmuseum De Zaanse Schans waar het wemelt van schilderachtige groene houten huisjes, houtzaagmolens en Japanse toeristen. Voor ik aan mijn tocht begon, was er nog tijd voor een kopje koffie met appelgebak in Hotel D' Vijf Broers. Fijn appelgebak, maar waar is toch dat ouderwetse appelgebak gebleven met een krokante bodem van zandtaartgebak en echte stukken appel.
Via een het noordelijke puntje van Het Twiske, een recreatie- annex natuurgebied, bereikte ik langs een smal weggetje door het Ilperveld, het pontje over het Noord-Hollands Kanaal dat mij naar het dorpje Ilpendam bracht waar ik een glas bier dronk op het terras van Het Wapen van Ilpendam. Vanuit Ilpendam gaan er veel bussen naar Amsterdam CS. Daarvan nam ik er één.

Der Vaderen Erf

Afgelopen zondag kwam ik via de nalatenschap van mijn vader in het bezit van het boek Der Vaderen Erf. Dit boek was in eerste instantie eigendom van mijn grootmoeder die in 1964 overleed. Tot mijn tiende logeerde ik daar vaak en bladerde dan altijd gefascineerd door dit boek. Het boek stamt uit 1952 en was een uitgebreide reprise van een soortgelijke uitgave uit 1912.

Het is, zoals de titel al doet vermoeden, een boek over de vaderlandsche geschiedenis, boeiend geschreven door J.J. Moerman. Maar het meest opmerkelijke aan dit boek zijn de illlustraties. Die kon de gebruiker sparen bij producten van Koek- en Beschuitfabriek G. Hille en Zoon (dit bedrijf bestaat wellicht niet meer). De meeste zijn ongeveer 10 bij 5 centimeter, maar er zitten ook enkele afbeeldingen tussen van een halve of hele pagina. Ze blinken uit door een fantastisch oog voor detail en een bijna natuurlijke levendigheid. Het zijn aquarellen van de hand van J.W. Heijting die hier niet onderdoet voor de roemruchte Cornelis Jetses. De afbeeldingen zijn weliswaar enigszins geromantiseerd, maar toch heb ik bij verschillende historische vaderlandse gebeurtenissen nog steeds het beeld voor ogen, zoals J.W. Heijting dat ooit voor ons geschilderd heeft.

Hiernaast bijvoorbeeld de oorspronkelijk paginagrote afbeelding van de landing van koning Willem I te Scheveningen in 1813.

Wie heeft er gelijk?

Tijdens mijn korte ochtendwandeling werd ik ingehaald door twee fietsende jonge dames. Ik ving een vluchtige flard op van hun gesptrek. De ene jonge vrouw zei tegen de andere: "en hij natuurlijk van ja, maar dit en dat en zus en zo."

Het is mij wel vaker opgevallen dat wanneer iemand aan een vriend, vriendin of familielid verslag doet van een recent meningsverschil, de verteller de argumentatie van de tegenpartij in dat soort bewoordingen samenvat. Ik denk dat de hij of zij op deze wijze wil uitdrukken dat de argumentatie van de ander volstrekt onredelijk was. Dit wordt nog versterkt door deze woorden in een extreem zeurderige toon weer te geven. Als om aan te geven: het antwoord van mijn tegenstrever bevatte niet meer dan volstrekt voorspelbaar gezeur dat de moeite niet is om woordelijk te recapituleren. Wellicht weet de spreker al helemaal niet meer wat zijn of haar opponent heeft gezegd, ook omdat hij of zij daar nauwelijks aandacht aan heeft besteed. Vaak werkt deze manier van samenvatten. Je ziet de toehoorder begripvol knikken, van "ja die tegenpartij van jou is volstrekt in het ongelijk". Wellicht is het een gemeenschappelijke bekende en hebben zij al een vastgelegd oordeel over diens standpunten.

Het is overigens niet ondenkbaar dat de vermelde opponent zelf aan een vriend of familielid ook verslag doet van dit meningsverschil. En daarbij de argumentatie van zijn of haar tegenstrever in ongeveer gelijk luidende woorden samenvat. En dat de verteller en zijn of haar toehoorder ook tot de conclusie komen dat de ander volstrekt onredelijk was. Immers: gelijk of ongelijk hangt vaak niet af van de inhoud, maar van gezichtspunt, loyaliteit en vooroordelen.

Over de zin van het leven (2), het voortbestaan der mensheid

Vorige week wierp ik het thema de zin van het leven ter tafel. Een thema dat eigenlijk te groot is om je mee bezig te houden op zo'n blog. Zelfs de grootste filosofen wagen zich er niet meer aan. De theologen nog wel, maar voor hen is het vraagstuk nog relatief eenvoudig. Maar ja, ik ben er nu eenmaal aan begonnen. Naar aanleiding van mijn stukje van vorige week opperde iemand het doorgeven van DNA als zin van het leven. Met andere woorden: meewerken aan de instandhouding van de soort. Ik neem dan maar voor het gemak aan dat dit ook indirect kan. Dat wie niet feitelijk werkt aan het concipiëren van nageslacht ook een bijdrage kan leveren door te werken aan een wereld waarin de volgende generatie kan opgroeien. Anders wordt het voor sommige mensen pijnlijk.

Mijn vraag is echter: is het wel zo zinvol dat deze soort blijft voortbestaan? Is er een noodzaak dat er mensen zijn op deez' aard? Ik denk dat als je het aan de andere levende wezens op aarde vraagt, het antwoord ondubbelzinnig nee zou zijn. Sterker: ik heb het idee dat een aankondiging dat de mensheid zou ophouden te bestaan binnen de dierenwereld tot grootse feestelijkheden zou leiden die weken kunnen duren. Afgezien van een paar gedomesticeerde soorten die volslagen afhankelijk zijn van mensen, hebben de andere diersoorten alleen maar last van de mensen. En dat zou zelfs zo zijn wanneer de totale mensheid zou bestaan uit aanhangers van de Partij van de Dieren. Ik denk dat de aarde heel goed kan voortbestaan zonder mensen er op. Dat heeft ze ook de veruit langste tijd van haar bestaan gedaan. De enige reden waarom de aanwezigheid van de mens zinvol zou kunnen zijn, is wanneer er sprake is van een Goddelijke Opdracht. Dat maakt overigens alles zinvol (gesteld dat je hier van zinvol kunt spreken). En de zin van goddelijke opdrachten stellen mensen niet graag ter discussie. Wellicht hierover later meer.

Over de zin van het leven (1)

Wanneer jonge mensen beginnen na te denken over de dingen van deze wereld, dan werpen zij zich vaak op het vraagstuk van de zin van het leven. Daar komt men vaak niet helemaal uit. Het leven moet toch zin hebben denken ze dan, want wat is nou de zin van het leven als het leven geen zin heeft? Dan zou men even zo goed niet kunnen leven. Dat is overigens ook zo, maar het geval wil dat we nu eenmaal leven, op dit moment althans. En daar moet je wat mee, want net zoals ik hebben de meeste mensen er geen zin in om voortijdig op te houden met leven. En onder voortijdig verstaat men dan alles tussen nu en de komende tijd. Je weet immers maar nooit wat voor leuks er nog gaat gebeuren. En d'r is nog het één en ander te doen en het zou zo verdrietig zijn voor je familie en vrienden.

Maar uit dit soort zaken kunnen mensen toch moeilijk een zin van het leven destilleren. De zin van het leven zou toch van een hoger orde moeten zijn dan een gezellig kerstetentje of een leuk reisje of je familie en vrienden entertainen met je aanwezigheid. Bij die hoger orde denkt men dan vaak aan zaken als God, poëzie en het streven naar een betere wereld. Maar op basis waarvan denk je dat dit zaken van hoger orde zijn. Wie bepaalt die hiërarchie? Of wellicht hebben we een taak in het leven? In ieder geval is het zo dat als je jezelf een taak stelt je dit kunt gaan zien als jouw zin van het leven. Maar dat is iets anders dan dé zin van het leven. Hier is het laatste nog niet over gezegd. In ieder geval niet door mij. Wellicht op dit moment mijn taak in het leven. Maar of het de zin is van mijn leven daar zal ik mijn hoofd maar niet te zeer over breken.

De opera in Verona

In de oude Romeinse Arena te Verona vinden al precies honderd jaar in de zomer opera-uitvoeringen plaats. Deze uitvoeringen hebben in die tijd een grote vermaardheid gekregen. Die vermaardheid berust op de sfeervolle omgeving, de feestelijke sfeer (het publiek krijgt bijvoorbeeld bij binnenkomst kleine kaarsjes uitgereikt die aan het begin voor feeërieke lichtjes zorgen) en de akoestiek. Hoewel ik wel een enkele zanger(es) meemaakte die moeite had om met zijn of haar stem rij 17 te halen. Vooraf en in de pauzes liepen er jongens rond die bier, wijn en cola verkochten, of programma's, of waaiers. Het personeel was heel dienstbaar en liep graag met je mee om je je plaats te wijzen. Echt comfortabel zat je overigens niet, de beenruimte was zeer beperkt. Maar de sfeer in de zwoele zomeravondlucht was enorm en de Arena vormde een prachtig decor. In die sfeer hoorde ook een meneer die na iedere aria "Bravo" riep als teken dat er geapplaudisseerd kon worden, ook te horen op de video. Men klapte overigens ook voor de man die via een roffel op de gong liet weten dat de aanvang aanstaande was.

Ik zag er twee opera's. Omdat dit jaar Verdi 200 jaar oud is werden er enkel Verdi opera's gespeeld. Ik zag La Traviata en Aïda. La Traviata wist me het meest te boeien, door het tragische verhaal en niet te missen de vocale capaciteiten van sopraan Lana Kos die de beremoeilijke aria's van Violetta schitterend over het voetlicht bracht. Je ging echt mee in het drama. Dat miste ik een beetje bij Aïda. Die was als schouwspel imposanter. Men keek niet op een figurant meer of minder, al of niet uitgerust met fakkels of lantarens en er was een hijskraan met acrobaten en een boot. Alleen de levende olifanten en kamelen ontbraken. Ja, je keek je ogen uit, maar dat ging toch ten koste van je betrokkenheid bij het drama dat zich voor je ontrolde. Ik denk dat dit de valkuil is bij Aïda, men wordt verleid er een spektakelstuk van te maken. Desalniettemin toch een mooie avond.
Op YouTube vond ik een fragment van de Traviata-uitvoering die ik bijwoonde op 2 augustus met Lana Kos. Zie hieronder.

Zonnig Verona

Van donderdag tot zondag was ik in Verona. Deze stad is opgericht in de Romeinse tijd en grenst aan de noordkant aan de uitlopers van de Alpen. Het oude centrum wordt aan de die zelfde kant begrensd door de rivier de Adige die zich snelstromend door de stad kronkelt. Mooie pleinen omringd door fraaie gebouwen uit Middeleeuwen en Renaissance. Ook uit de Romeinse tijd zijn nog overblijfselen te zien. Het beroemdste is de Arena waar nu al 100 jaar vermaarde operavoorstellingen worden gegeven. Daar heb ik er ook twee bijgewoond, waarover later wellicht meer. Twee prachtige kerken gezien: de San Anastasia en de San Zeno. San Zeno is de schutspatroon van Verona. De San Zeno is een schitterend bewaard gebleven romaanse kathedraal, ook met een heel mooie kloostergang.

Er is in de binnenstad ook een binnenplaatsje van een oud huis waar ooit de familie Capulet woonde. In de dertiger jaren heeft het stadsbestuur er een balkonnetje tegenaan laten metselen en dat staat nu bekend als het balkon van Julia (u weet wel van Romeo en Julia). Nu komen duizenden toeristen daar foto's van maken. Ik heb daar dus geen foto van gemaakt. Verder was het heel warm in Verona >35 graden.

Meditatie over autobommen in Irak

Vanmorgen zijn in Bagdad weer een aantal autobommen ontploft. Gevolg: 19 doden. Het Journaal berichtte daarover. De beelden zijn bekend: een verwrongen autowrak, een rode plas op de straat, door elkaar heen rennende mannen met baren waarop iemand onder roodbevlekte lakens, het geluid van sirenes en puin en soms een weeklagende moeder.
Ik ben niet blind voor de tragiek achter dit alles, het verdriet bij de dierbaren van die 19 slachtoffers. het gevoel van onveiligheid en de wanhopige vraag wanneer dit nou eindelijk eens ophoudt.

Ik zie deze beelden op televisie en denk er bijna niets meer bij. Alleen een haast berustend: "ja dit gebeurt daar nou eenmaal van tijd tot tijd. Iemand meent er goed aan te doen een autobom tot ontploffing te brengen, soms zelfs menend daarmee een plaats in het paradijs te veroveren. En nog te weinig de gedachte om hier nu eens mee op te houden." Ik zag dit al zo vaak dat het mijn gevoel van medelijden niet meer raakt, of verontwaardiging veroorzaakt. Buiten is het zomerdag en de doodstille straat ligt de blakeren in de zon. En er speelt in de verte op de stoep een groep kinderen, maar die groep betekent niet veel. Dan meldt het Journaal de uitslag van een sportwedstrijd. Dat emotioneert mij meer.

Wandeling Breukelen-'s Graveland 19 juli 2013

Vrijdag heb ik gelopen van Breukelen naar 's Graveland. Het weer was warm en zonnig. De temperaturen waren net nog niet tropisch. Vanuit het noorden leek een wolkendek te naderen, maar zij bedekte de zon niet, zodat het landschap de ganse dag in een fel zomers licht stond. Met de bus ging ik vanaf station Breukelen naar het centrum. Daar dronk ik op een terrasje op de Markt een kopje koffie met appeltaart. Er was juist een markt gaande dus het was gezellig druk daar.
Het eerste deel van de tocht voerde langs de Vecht langs pittoreske plaatsen als Loenen en Vreeland. De eerste paar kilometer wat last van autoverkeer, maar voorbij Nieuwersluis werd de weg autoluwer. Opmerkelijk zijn uiteraard de prachtige achttiende eeuwse buitenplaatsen. Ook opmerkelijk een stukje moderne architectuur. In Vreeland een glaasje Bitter-Lemon gedronken in

restaurant Noord-Brabant op het terras. Onduidelijk waarom dit toch duidelijk in de provincie Utrecht gevestigde etablissement Noord-Brabant heet. Vanaf Vreeland verliet ik de Vecht. De tocht voerde nu over achtereenvolgens via de Dirk A. Lambertszkade en de Kromme Rade dwars door de Loosdrechtse Plassen. Op de Lambertszkade was nog wel wat veel fietsverkeer. Ik blijf een hekel houden aan het geluid van fietsbellen. Het klinkt zo agressief. De Kromme Rade is minder toegankelijk voor fietsen en is een fijn wandelpad door een fraai Hollands landschap. Ik denk dat die kades vroeger gebruikt werden voor de afvoer van de turf. Zoals veel plassen zijn de Loosdrechtse Plassen ontstaan door turfafgraving. Je ziet langs de Vecht ook veel turfgravershuisjes. Het pad eindigt vlakbij 's Graveland. Aldaar trof ik een restaurant dat al open was met een prettig terras aan de vaart. En terwijl de restauranthouder met veel toewijding de tafels dekte voor de etensgasten van die avond, genoot ik van een lekkere trappist. Daarna was het nog anderhalve kilometer naar de bushalte in Kortenhoef. Einde van een voor die korte afstand (18 kilometer) afwisselende, boeiende en oerHollandse wandeling.

Wandeling Bodegraven-Gouda 13 juli 2013

Zaterdag voor het eerst sinds maanden weer een wandeling van enige afstand gemaakt. De 15 kilometer lange tocht voerde van Bodegraven naar Gouda. De dag begon grijs, maar vanaf ongeveer 12 uur brak meer en meer de zon door en werd het een stralende julidag. Het eerste stuk ging over de Oude Bodegravenseweg door een landelijk Hollands landschap met de A12 nooit ver weg. Maar dan kom ik bij natuurgebied het Reeuwijkerhout. Hoewel het meer op een park dan op een natuurgebied leek, was het toch een mooi groen stuk met goed begaanbare onverharde paden. Bij het paviljoen Reeuwijkerhout, nuttigde ik op het terras een kop koffie met heerlijke appeltaart. Op een veldje bij het strand was een groep jongeren bezig met karateoefeningen. De wandeling voerde nu door de Reeuwijkse Plassen. Net zoals bijvoorbeeld de

Loosdrechtse Plassen zijn die ontstaan door veenafgraving om de grote steden van turf te voorzien. Het gebied bestaat uit enkele van elkaar gescheiden plassen, doorsneden door kleine weggetjes, fiets- en voetpaden. Het zicht op de plassen wordt je soms ontnomen door rietkragen en buitenhuisjes. Verrassend was te zien dat langs sommige weggetjes nog ouderwetse houten telefoonpalen stonden die nog herinnerden aan de oertijden van de telecommunicatie, lang voor de satellieten en glasvezels. Uiteindelijk eindigde mijn tocht op een terras op de Grote Markt in Gouda waar ik genoot van een welverdiende Leffe Dubbel.

Klokken

Blijkbaar willen mensen die in de grote stad ronddwalen twee dingen weten. Hoe warm of koud het is en hoe laat het is. Althans in de jaren '80 en '90 toen veel winkels en andere ondernemingen lichtkrantachtige installaties aan hun panden bevestigden die beide vragen beantwoordden. Zowel de tijd als de temperatuur waren zichtbaar. Wanneer ik met de trein van en naar Utrecht ging, was er even buiten het station van Houten een pand waar toen de vakorganisatie MHP was gevestigd en die hadden op het dak zo'n installatie. En ik keek ook altijd even. Uiteraard was die informatie meestal wat overbodig, want of het koud of warm was voelde je vanzelf wel en de exacte tijd deed er ook niet zo veel toe.

Wellicht is dat ook de reden dat deze openbare klokken in de loop der jaren weer uit het straatbeeld verdwenen. Volgens mij is het aantal plaatsen waar je geïnformeerd wordt over de juiste tijd en temperatuur uiterst zeldzaam geworden. Trouwens het aantal openbare klokken is sowieso afgenomen, zelfs op NS-stations. Een andere reden is uiteraard het feit dat steeds meer mensen in het bezit zijn

Is er nog toekomst voor de step?

Enige jaren geleden, maar nog wel in deze eeuw, leefde her en der de overtuiging dat de autoped (of step) in zwang zou komen in het stadsverkeer. Zelfs de overheid vroeg zich af of aanvullende wetgeving nodig was.

Uiteindelijk kwam daar toch niets van terecht. Ik bedoel dus dat in zwang komen van de autoped. Waarschijnlijk willen de meeste volwassenen niet gezien worden op een vervoermiddel dat vooral in gebruik is bij kleuters voordat zij hun eerste fietsles krijgen. En volgens mij is dit transportmiddel ook in die leeftijdscategorie veel minder in trek tegenwoordig. Het leeft nog voort door een liedje dat Wim Sonneveld zong in een aflevering van Ja zuster, nee zuster.

Toeval of oorzakelijk gevolg?

Je zou kunnen zeggen dat alles wat is, of wat gebeurt het gevolg is van een toevallige samenloop van omstandigheden. Dan berust het feit dat u deze blog  nu op dit moment leest, of dat Duitsland op 1 september 1939 Polen binnenviel op puur toeval.

Je kunt echter ook denken dat alles wat is, of wat gebeurt het gevolg is van een lange keten van oorzaak en gevolg vanaf de oerstart van alles tot op dit moment.

Wanneer dat zo is, dan is het denkbaar (in theorie allicht) dat iets of iemand op dat moment van die oerstart alle voorwaarden in een geheugen verzamelde en dan kon berekenen dat vele miljarden jaren later en wel op deze eigenste dag u dit stukje leest, of dat op 1 september 1939 Duitse troepen Polen binnen zouden vallen. Dat zou dan onomkeerbaar het gevolg zijn, want één oorzaak heeft denkelijk maar één gevolg.

Het huisje aan de sloot

Schrijvers worden in Nederland na hun dood snel vergeten. Wie leest nog Carmiggelt of Vestdijk om twee de laatste 40 jaar overleden schrijvers te noemen. En die bij hun leven tot de absolute top hoorden. Vestdijk was zelfs een serieuze kandidaat voor de Nobelprijs. Maar nu is hij haast vergeten.
Van langer geleden geldt, de eveneens grotendeels vergeten, Carry van Bruggen, schrijversnaam voor Caroline Lea de Haan, 1881-1932. Zij schreef essays, verhalen en romans.

Haar populairste werk was en is de bundel 'Het huisje aan de sloot'. En dat boek ben ik nu aan het lezen. Die bundel bestaat uit 24 schetsen waarin zij het leven van een orthodox joods gezin beschrijft in het in de titel genoemde huisje aan de sloot in Zaandam. Haar inspiratie putte ze ongetwijfeld uit haar eigen milieu. Bijzonder is dat ze het leven in dat gezin en in Zaandam beschrijft vanuit het gezichtspunt van een kind, één van de dochters. De naïeve blik van deze naamloze figuur geeft een grote onbevangenheid aan haar waarnemingen. Het joodse gezin en enkele kleurrijke figuren uit de joodse gemeente komen in deze schetsen fraai tot leven. Wij zien ze zonder de oordelen die volwassenen nog hebben. Het boek speelt zich af in de joodse gemeenschap, maar ziet ook de omringende wereld. Ontroerend is bijvoorbeeld het verlangen van het meisje om mee te mogen doen met de Sint Maartenviering. Maar dat mogen joodse meisjes nu eenmaal niet van hun ouders. Zij hebben hun eigen feesten. Die overigens prachtig worden beschreven. Sinterklaas mag blijkbaar wel. Het is geen bundel die je achter elkaar van kaft tot kaft uitleest. Het zijn 24 pareltjes die je een voor een leest en telkens wanneer je zo'n schetsje tot je genomen hebt, sla je het boek even dicht om in stilte even na te genieten. Wat het boek onbedoeld enigszins wrang maakt is de wetenschap dat het een milieu beschrijft dat in de jaren '40 grotendeels is vernietigd. Maar dat kon Carry van Bruggen nog niet weten toen ze het begin jaren '20 schreef.

Louis Couperus 150 jaar

Vandaag is het 150 jaar geleden dat Louis Couperus werd geboren. Hij was een van de grootste schrijvers die ooit in de Nederlandse taal publiceerden en wellicht onder hen de grootste. Hij publiceerde onder andere gedichten, romans en reisverhalen. Zijn stijl was esthetisch en lyrisch met fraai meanderende zinnen. Er was in zijn boeken altijd een hang naar het hogere, het exotische, wellicht voortkomend uit zijn Indische roots. Zijn vader werkte in het koloniaal bestuur. Deze afkomst was het meest merkbaar in zijn romans 'De stille kracht' en 'Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan'. Couperus mocht graag reizen en had een grote voorliefde voor de landen rond de Middellandse Zee, in het bijzonder Italië. Zijn reisverhalen en de romans die zich afspelen in de klassieke oudheid getuigen daarvan. Toch vormen zijn Haagse romans nog steeds het hoogtepunt van zijn oeuvre. Boeken die zich afspelen in de kringen van Haagse families die hun fortuin in Indië hadden behaald; natuurlijk zijn debuutroman Eline Vere. Maar zijn absolute top en zonder twijfels de beste Nederlandstalige roman ooit, zijn 'De boeken der kleine zielen'. Deze roman volgt de wederwaardigheden van de Haagse familie Van Lowe. Centraal staat Constance van Lowe die aanvankelijk verstoten was door haar familie, omdat zij zich niet aan de codes van haar tijd en milieu hield. Uiteindelijk is het Constance die de familie in haar ondergang nog een vorm van onderdak kan bieden. Het boek is spannend, meeslepend en sleurt je als een draaikolk het Haagse leven rond 1900 in. Het is een absoluut meesterwerk. In de jaren '70 maakte Harry van der Kamp voor de NCRV een serie bewerkingen van romans van Couperus. Dat waren legendarische televisieseries. Ook 'De kleine zielen' werd bewerkt tot serie. Louis Couperus overleed in 1923, net 60 jaar oud.

Over schoonheid en seks

Wanneer men een mens mooi noemt, bedoelt men vaak dat het uiterlijk van deze persoon verleidt tot seksueel contact met hem of haar. Een mooi mens is een mens van wie men zich voorstelt dat het plezierig is daar intiem mee samen te zijn. Althans voor verreweg de meeste mensen, zo schat ik in, zijn schoonheid en seksuele aantrekkingskracht synoniem. Wanneer u iemand in een gesprek een ander mens mooi hoort noemen, kunt u er vanuit gaan dat u gesprekspartner vindt dat seks met zo'n mens aangenaam zou kunnen zijn.

Als bovenstaande waar is, zou dit dan bewijzen dat esthetiek op functionele normen berust? Schoonheid wordt dan niet los gezien van seksuele aantrekkingskracht en is dus niet gebaseerd op neutrale esthetische normen.

De vraag is wat mij betreft de volgende: Is iemand seksueel aantrekkelijk omdat hij of zij mooi is, of vindt men iemand mooi omdat hij of zij seksueel aantrekkelijk is? Wie deze vraag onmiddellijk beslist beantwoordt, heeft niet lang genoeg nagedacht. Denk ik.

Hoogspanningsmasten en de "lelijkheid"

Laat ik het maar ronduit zeggen. Er is immers niets om mij voor te schamen. Ik vind hoogspanningsmasten mooi, evenals windturbines. Wanneer ik een wandeling maak door het Hollandse polderland met weiden en boerderijen in de oneindige ruimte verzonken, dan vind ik het mooi als het landschap wordt doorkruist door linten van hoogspanningsmasten, verbonden door slaphangend gebogen kabels. Voor mij zijn deze objecten een integrerend onderdeel van dit landschap, imponerend en stevig verankerd in de bodem.

Wanneer ik met een gezelschap door zo'n landschap wandel, merk ik vaak dat mijn wandelgenoten minder te spreken zijn over deze bouwsels. Zij vinden ze lelijk, niet passend in dit landschap waar enkel plaats is voor planten, watertjes, hier en daar een oud boerderijtje en aan de einder het kerktorentje van een landelijk dorpje. Zaken als hoogspanningsmasten en windturbines keuren zij af met een besliste stelligheid. "Dit soort dingen hoort hier niet, kortom ze zijn lelijk." Dat roept bij mij de volgende vraag op. Dat men bepaalde dingen lelijk vindt, berust dat vaak niet eer op ethische oordelen dan op esthetische. Kortom kan men altijd een heldere grens trekken tussen ethische en esthetische oordelen, zeker als het om lelijkheid gaat?

Opvolger oude flessenlikker gewenst

Tot aan begin jaren '70 werden zuivelproducten als melk en yoghurt verkocht in glazen flessen. Dat komt nu anno 2012 bijna niet meer voor. Tegenwoordig verkoopt men deze producten in kartonnen pakken, sinds een jaar of wat voorzien van een handige plastic schenktuit. Toch blijft één nadeel van die kartonnen pakken onderbelicht. Zoals eenieder weet blijft bij dikkere substanties als yoghurt en vla altijd een deel achter in de verpakking, klevend aan de wand. Hierdoor worden jaarlijks vele liters zuivel weggegooid. In de nadagen van de plastic fles had men daarop wat gevonden: de flessenlikker (zie afbeelding). Hiermee kon men de laatste restjes yoghurt of vla uit de fles schrapen. Ik denk dat daarmee jaarlijks grote hoeveelheden zuivel bespaard bleven.

In een kartonnen pak werken dergelijke flessenlikkers niet, wat tot nodeloze verspilling leidt. Het is waarschijnlijk niet realistisch om een terugkeer van de glazen fles te verwachten of te verlangen. Maar wat wellicht wel te verlangen is, is een opvolger van de aloude flessenlikker. Ik zou niet weten hoe, maar voor de briljante uitvinder onder ons moet hier toch een fantastische uitdaging liggen. Kom op Willie Wortels van Nederland!

In memoriam Ray Manzarek

Gisteravond overleed Ray Manzarek, 74 jaar oud, aan een hartaanval. Ray Manzarek speelde toetsinstrumenten in de legendarische popgroep The Doors. Hij was naast zanger Jim Morrisson het muzikale brein achter deze formatie. Vooral door zijn spel op het Hammondorgel gaf hij aan de muziek van The Doors een stuwend, maar tegelijkertijd bijna zwevend effect mee. Een effect waarbinnen de vaak poëtische teksten van Morrisson goed tot hun recht kwamen. Dat is prima te horen in het 12 minuten durende nummer When the music is over, een nummer dat vaak het hoogtepunt was van de live-optredens van The Doors. Rest nog te vermelden dat The Doors geen bassist hadden. De baspartijen werden door Ray Manzarek op het keyboard gespeeld. Dat droeg ook bij aan de aparte sound van deze memorabele band.

New York een natuurgebied?

Wanneer je door New York loopt, kun je dan zeggen dat je door de natuur wandelt? 'Natuurlijk niet' is wellicht uw antwoord. Maar waarom is dat geen natuur? Omdat wat om u heen is door mensen is gebouwd? Maar is een vogelnest dan ook geen natuur, omdat het door vogels is gebouwd en een vossenhol, omdat het door vossen is gegraven? En behoort een beverdam niet tot de natuur, omdat-ie door bevers is aangelegd? Als vogelnesten, vossenholen, dassenburchten en beverdammen tot de natuur worden gerekend, waarom zou dit dan niet gelden voor door mensen gebouwde wolkenkrabbers en straten en heb ik een paar jaar terug fijn gewandeld door natuurgebied New York. Wie zich daar één mee voelt is dan toch ook één met de natuur?

Wat is natuur nog in dit land?

Er wordt veel gepraat en geschreven over de natuur, soms gepaard gaand met de wens daar één mee te worden. Maar hebben we een omkaderd beeld van wat we de natuur noemen? Wat rekenen we tot de natuur en wat niet? Uit het verlangen er één mee te worden, kan men opmaken dat mensen niet als vanzelfsprekend tot de natuur behoren, althans in de ogen van de mensen die dat verlangen koesteren. Schijnbaar zijn er zaken die niet tot de natuur behoren. Is dat zo? En waarom horen ze dan niet tot de natuur? Zou je ook niet kunnen zeggen dat alles tot de natuur behoort? Dan is die zucht daar één mee te worden ook opgelost. Je bent dan namelijk al één met de natuur, hooguit weet je dat alleen nog niet. Hier kom ik wellicht nog op terug.

Cicero bezoekt Culemborg

Cicero liep op Betuwse grond.

Sprak met hese mond:

Ik weet

Dat ik niets weet,

Maar vertel het alsjeblieft niet rond

Ik spreek van vriendschap

En van deugd

En van een nooit voorbijgaande jeugd

Waarin ik stenen leg en kabels trek,

Want voor liefde gaat mij niets te ver.

Mijn kracht ligt stil

In de dingen die ik wil,

de bron van wat ik voortbreng.

Op mijn wijsheid en de uwe

Ben ik streng.

De ware vriendschap

legt de ruimte om mij heen.

Waarin ik kan zoeken wat in de mist

Der vergeten tijden

Werd gemist.

Met kathedrale klanken

En de zoete rook van mijn bewustzijn.