Weekendconcert: Johann Sebastian Bach

In deze week voor Goede Vrijdag kan het weekendconcert niet ander behelzen dan een deel uit het meest majestueuze muziekstuk aller tijden: de Matthäus Passion van Johann Sebastian Bach. Mijn keus kon niet anders vallen dan op een van de mooiste en aangrijpendste delen van deze passie. Stel u voor: Jezus is net gearresteerd door een stelletje mannen met knuppels na eerst te zijn verraden door een van zijn vertrouwelingen Judas. Op dat moment treden de alt en de sopraan naar voren om in een prachtig duet hun beklag te doen over deze arrestatie. Het koor komt er zo nu en dan tussendoor om nog een dringend beroep te doen op de mannen om Jezus te laten gaan. Maar helaas... Na het duet geeft het koor Judas de  wind van voren in Sind Blitzen und Donner.
Het is een wat oude opname en de geluidsbalans is niet altijd helemaal okay, maar Bach overwint alles. Münchener Chor und Orchester olv Karl Richter, Helen Donath sopraan; Julia Hamari, alt.

Wandelen bij Oisterwijk

Afgelopen zondag heb ik gewandeld bij Oisterwijk. Het was meer een soort ongericht dwalen langs bossen en vennen. De paden waren doorgaans onverhard en slingerden mooi door de natuur. Van sommige vroeg ik me wel af of ze in meer regenachtige tijden ook begaanbaar zouden zijn. Op een paar stukken zakte je nu al tot je enkels in de modder. Maar dat was maar op een paar plaatsen.
Vennen zijn kleine ondiepe vijvers in zandgrondgebieden, vaak in bossen en heide. Op landbouwgrond zijn ze nagenoeg verdwenen. Oisterwijk is bekend om zijn vennen en ze bieden ook een fraai gezicht, stille wateren omzoomd door groene bossen die zich in dat water weerspiegelen.
Vooraf heb ik nog een koffie gedronken bij de Kleijne Speijk, een uitspanning aan de rand van het bos. Ik nam er een stuk appelgebak bij, maar dat was nogal modaal. Ik vind dat er een boete zou moeten staan op appelgebak dat niet is bereid met zandtaartdeeg, zodat je zo'n fijne krokante korst aan de achterkant krijgt. Tijdens mijn oponthoud in de Kleijne Speijk brak de zon door en het werd een mooie dag. Onderweg nog een kop thee gedronken op het  terras op landgoed Rosep. En na afloop nog een trappist op een terras in het centrum Van Oisterwijk.

Nabokov en de muziek

Ik ben nu 'Speak memory' van Wladimir Nabokov (1899-1977) aan het lezen. Over dat boek wellicht later meer. Maar een opvallend detail dat al vrij aan het begin van het boek in het oog springt is de verhouding van de schrijver tot de muziek. Daarover zegt hij: "Overigens spijt het mij te moeten zeggen dat ik muziek onderga als een willekeurige opeenvolging van meer of minder irritante geluiden." Volgt nog de mededeling dat violen nog tot daar aan toe zijn, maar blaasinstrumenten zijn echt onverdraaglijk. Zo'n mededeling schokt je enigszins. Je bent geneigd te denken dat van muziek houden (uiteraard niet van alle muziek), een kwestie van beschaving is en dat alleen grofbesnaarde zielen muziek niet kunnen verdragen. Maar Nabokov is toch een uiterst beschaafd mens. Ik ben dan wel benieuwd of dat vaker voorkomt, intellectuele muziekhaters.

Man-bijt-hond?

Vanmorgen heeft iemand geschoten op een joodse school in Toulouse. Dat heeft tenminste vier doden opgeleverd en hier is uiteraard sprake van een weerzinwekkende gebeurtenis. In het betreffende bericht op Nu.nl wordt ons ook nog het volgende meegedeeld: "Voorzitter José Manuel Barroso van de Europese Commissie heeft de aanslag bij de school veroordeeld." Met alle respect voor meneer Barroso vraag ik me wel eens af bij dit soort meldingen: is dit nieuws volgens het principe man-bijt-hond? Stel meneer Barroso had gezegd dit soort aanslagen van harte toe te juichen. Dat zou niet pleiten voor Barroso, maar het was wel nieuws geweest.

De laatste overlevenden van vroeger

Mensen van mijn leeftijd (59) behoren tot de laatsten die vroeger nog hebben meegemaakt. Ik zag de melkboer nog melk uitgieten in een porseleinen kan. Ik zag de kolenboer nog kolen brengen voor de haard. Ik moest met de kit de kolen halen in het kolenhok. Mijn moeder moest de was nog door de wringer halen en laten bleken in het Blauw. Er kwam nog regelmatig een scharensliep. We luisterden naar hoorspelen op de radiodistributie: Saskia en Jeroen en Snabbeltje. We hadden geen douche en Vim doodde nog 99% van de huishoudbacteriën. Er was een groentenboer, een melkboer en een bakker die kwamen aan de deur en hun kar werd nog getrokken door een paard. Dat heb ik allemaal nog gezien. Wie jonger is als ik niet meer. Dat stemt soms weemoedig, maar zonder heimwee.

Lopen langs een verloren spoorlijn

Afgelopen donderdag liep ik van Nijmegen naar Groesbeek. Ik was uitgestapt op station Heyendaal, vandaar liep de route allereerst langs gebouwen van de Radbouduniversiteit. Vanaf de Scheidingsweg volgde ik het tracé van de oude spoorlijn van Nijmegen, via Groesbeek, naar Kleve. Deze in 1865 geopende lijn was ooit de belangrijkste spoorverbinding met Duitsland. Na de Tweede Wereldoorlog kwam daar een beetje de klad in. Er ging uiteindelijk alleen nog maar een soort autobus op rails heen en weer tussen Nijmegen en Kleef. In 1991 werd de dienst definitief opgeheven. Nu kun je via een schelpenpaadje het spoor blijven volgen. De rails liggen er nog, maar zwaar verroest en overwoekerd. Op een gegeven moment (of 'en un momento dado' zoals Cruyff zegt) doorsnijdt de spoorlijn een heuvel en heb je als wandelaar de ervaring dat je door een soort kloof loopt. Iets wat in Nederland niet vaak voorkomt. Het geeft een wat exotische indruk. Het weer was prachtig de eerste echt warme dag van het jaar. In Groesbeek zat ik zonder jas op een terras bij de plaatselijke croissanterie. Het was vandaag geen lange wandeling, slechts acht kilometer of zo. Maar dat stuk langs het oude spoor had toch wel iets, haast mysterieus.

Weekendconcert: John Cage

Een bijzondere figuur in de muziek uit de vorige eeuw was de Amerikaanse componist John Cage (1912-19920}. Eigenlijk wat hem bewoog was het opzoeken van de grens van wat je muziek kon noemen. Hij stelt je voor de vraag: "wat is nou muziek. Is het geluid? Geordend geluid? Geluid waarbij het toeval is buitengesloten? Of zit muziek ook in de stilte (hij heeft een muziekstuk geschreven dat uit vier en een halve minuut stilte bestaat). Soms maakte hij composities met behulp van dobbelstenen of met behulp van de I Tsjing. In het stuk hieronder horen we zowat alle geluiden die een vrouwelijke stem maar kan voortbrengen. En soms lijkt het net muziek.

Ontwikkelingssamenwerking

Een van de hangijzers in de onderhandelingen in het Catshuis betreft de ontwikkelingssamenwerking. PVV en VVD willen daar wel op bezuinigen. Het CDA heeft daar meer moeite mee. Lang had ik een bijna onwankelbaar geloof in het nut en de noodzaak van ontwikkelingssamenwerking. Ik ben actief geweest in de plaatselijke wereldwinkel en heb vijf jaar gewerkt bij een bedrijf dat actief was  in de ontwikkelingssamenwerking. Er was de ereschuld die het westen had vanwege het koloniale verleden en er is  ook iets als solidariteit tussen rijke welvarende landen en arme landen waar daadwerkelijk honger wordt geleden. Dus niet discussiëren, maar geven was mijn motto. De laatste jaren echter begint de twijfel aan mij te klagen. Hoe veel jaar wordt er nu al aan ontwikkelingssamenwerking gedaan? Toch zeker al 60 jaar. En waar blijven de resultaten? Okay her en daar staan schooltjes, of ziekenhuizen. En kijk daar kan een Afrikaanse vrouw nu zelf de kost verdienen met een tweedehands naaimachine. Fijn voor die mensen en  het is ze van harte gegund. Maar is de armoede in de wereld ook maar een beetje teruggebracht? Is er ergens een ontwikkelingsland dat mede door de ontwikkelingssamenwerking nu een  stukje welvaart heeft verworden? Nee, ben ik geneigd te zeggen. Daar waar derde wereldlanden opkrabbelen (India, Brazilië) lijken ze dat eerder te doen ondanks de ontwikkelingssamenwerking. En na een inspanning van 60 jaar zou je toch iets meer resultaat verwachten. Ik ben dan ook steeds meer geneigd mijn vraagtekens bij ontwikkelingssamenwerking te zetten. Uiteraard noodhulp moet blijven. Mensen in nood moet je helpen. Maar structurele ontwikkelingssamenwerking zoals we dat al 60 jaar doen, lijkt me zinloos en weggegooid geld. "Maar wat moeten we dan?" vraagt u zich af. Tsja wist ik dat maar.

Weekenconcert: Shostakovich strijkkwartet no. 8

Wie voor zich een lijstje maakt van de grootste componisten uit de vorige eeuw zal daarop veel russen aantreffen. Ik noem: Stravinsky, Rachmaninoff, Prokofiev en natuurlijk Dimitry Shostakovich (1906-1975). De muziek van deze componist heeft als geen ander  de beklemmende sfeer van de Sovjet Unie onder Stalin tot uitdrukking gebracht. Dat is vooral te horen in zijn strijkkwartetten. De beklemming klinkt overal doorheen, zelfs in de wat 'luchtiger'delen. Dat hij Stalin overleefde mag een wonder heten. Een groot aantal strijkkwartetten (Shostakovich componeerde er 15), is bij zijn leven niet uitgevoerd.

De dwaze jager

Van 1966 tot 1970 verkreeg ik mijn opleiding aan de Meer Uitgebreide Lager Onderwijsschool (Mulo). Een opleiding waarvan het niveau lag tussen de huidige VMBO en Havo. Maar je leerde er veel meer, want er waren 13 verplichte vakken waaronder Engels, Frans en Duits. Bij de Duitse les kregen we ooit een gedicht voorgelegd dat heette Der törigte Jäger (De dwaze jager) en dat begon met de regel: "Er zog hinaus das Glück zu fangen". De schrijver was de Duitse romantische dichter Gustav Falke (1853-1916). Het verhaal ging over een man die iedere dag er op uit trok om het geluk te vangen. Op een dag treft hij bij thuiskomst een jonge vrouw bij zijn haard. Zij zorgt voor hem, verricht huishoudelijke taken terwijl de man zich dat laat aanleunen en ondertussen op jacht blijft gaan naar het geluk. Tot de dag kwam dat de vrouw weer bij hem wegging terwijl ze in de deuropening nog zegt: "Vaarwel, ik keer nooit weer. Ik was het geluk." De moraal van een en ander hoef ik niet uit te leggen, denk ik zo.

Het groene hart

Ik ben u nog schuldig mijn wedervaren tijdens mijn wandeling tussen Woerden en Gouda op 27 februari. Het was een grijze, maar verder niet onbehaaglijke dag. Rond 12 uur leek het er even op dat de zon zou doorbreken, dat zette echter niet door. De wandeling voerde dwars door het Groene Hart van onze randstad, een plek waar je even vergeet dat je je midden in een van de dichtstbevolkte gebieden van de wereld bevindt. De weg voerde allereerst vanuit Woerden over een fietspad via Papekop naar Hogebrug. In Papekop bevindt zich een niet ongezellige horecagelegenheid waar je vriendelijk bediend wordt (hoewel het bij mij even duurde voor de aanwezige staf doorhad dat ik er was en bediend diende te worden) en waar ik met genoegen een kopje koffie heb genuttigd. Het landschap was vlak en bedekt met gras doorsneden door brede sloten en weteringen. Sommige mensen ervaren dit landschap als saai. Ik niet. Ik ervaar het als ruimte scheppend om mijn hoofd en gelegenheid gevent tot menige vruchtbare overpeinzing. In bossen heb ik die ruimtelijke ervaring minder, daar is de ruimte soms benauwend met al die bomen. Hogebrug is een aantal huizen langs de weg die uitkomt bij de naamgevende brug. Het laatste stuk ging over een Tiendweg, in dit geval een pad dwars door de weilanden en langs weteringen over een dijkje. Heel fijn wandelen, maar je moest wel veel hekjes openen en sluiten. Uiteindelijk nam ik in Gouda Goverwelle weer de trein.