Weekendconcert: Charles Ives, The unanswered question

De grondlegger van de Amerikaanse klassieke muziek wordt hij wel genoemd: Charles Ives (1874 - 1954). Een raadselachtige compositie van hem is The unanswered question. De vraag wordt zeven maal gesteld door de trompet. Maar hij krijgt geen antwoord van de strijkers en de overige blazers die gewoon doorgaan met hun vlakke thema.

De invloed van een Franse stad op onze cultuur

In het zuiden van Frankrijk ligt een stad die van grote invloed is gebleken op de Nederlandse cultuur. Dat zou niet gebeurd zijn wanneer in 1544 niet René van Chalons was gestorven. Deze edelman had onder meer de titel van Prins van deze stad. De dichtstbije erfgenaam bleek de 11 jarige zoon Willem van het echtpaar Van Nassau uit Dillenburg, Duitsland, te zijn. Die erfde nu alle titels van René van Chalons waaronder de titel Prins van die Franse stad.

Ik denk niet dat Willem daar ooit enig  gezag heeft laten gelden. De stad lag in Frankrijk en Willem was een ingezetene van het Habsburgse rijk onder Karel V dat in oorlog verkeerde met Frankrijk. Zijn markizaat van Breda was bijvoorbeeld veel belangrijker. Maar wat wel belangrijk was, was het feit dat Willem zich mocht tooien met de titel prins. En dat deed hij dan ook. Nu wil het geval dat die bewuste stad de naam Orange draagt. In het Nederlands dus Oranje. Dus ging de jonge Willem van Nassau zich Prins Willem van Oranje-Nassau noemen.

Deze Willem werd door een reeks gebeurtenissen waar ik hier nu niet verder op in ga de grondlegger van ons koninkrijk en onze Vader des Vaderlands. Nu zal het u niet ontgaan zijn dat oranje ook de naam is van de kleur die ontstaat wanneer men rood en geel mengt en die karakteristiek is voor diverse citrusvruchten. Sinaasappelen dragen in Engeland en Frankrijk zelfs de naam van die kleur. De gevolgen van dit alles kan men op deze dagen voorafgaand aan het Europees Kampioenschap voetbal  al zien wanneer men  uit het raam kijkt of een willekeurige buitenwijk in loopt. Sta daar eens bij stil en bedenk hoe dit alles er uit gezien zou hebben wanneer die Franse stad Rouge of Bleu of een andere kleur geheten zou hebben.

Nostalgische overpeinzing: haz pa zaz

Toen ik een kind was ergens halverwege de jaren '60 had je een frisdrankmerk dat grote affiches ophing met daarop gedrukt de naam van het merk en een afbeelding van een flesje met de bewuste drank. Ik weet niet meer welk merk dat was. Volgens mij bestaat het merk niet meer. Ik herinner mij nog wel de slogan die op het affiche stond afgedrukt. Die luidde "Haz pa zaz". Ik weet niet of dit een of andere vreemde taal was, of gewoon een nonsenskreet. Ik herinner mij wel dat ik als kind die slogan uiterst plausibel vond en prima passen bij een frisdrank. Dat komt, denk ik, vooral door die drie zetten die het bruiseffect van deze dorstlesser enigszins benaderden. Maar ik weet zeker dat je toen die posters had met die slogan. Wellicht was de bedenker ervan een geniaal dichter.

Kunst uit de jaren '30

Een veel terugkerend  cliché is dit. Men ziet of hoort een kunstwerk uit pak hem beet de late jaren '20 of de jaren '30. Wanneer dit kunstwerk een wat sombere indruk wekt, dan heet het al gauw dat de kunstenaar hier de gruwelen van nazibewind en tweede wereldoorlog voorvoelde. Dit cliché wordt zelden weersproken. Dit terwijl er altijd en overal kunstwerken zijn vervaardigd die een sombere indruk wekken. Sinistere regimes en vreselijke oorlogen zijn er uiteraard altijd al geweest, zij het wellicht niet zó sinister en zó vreselijk.

Weekendconcert: in memoriam Dietrich Fischer Dieskau

Vandaag overleed een van de grootste baritons van de afgelopen eeuw: Dietrich Fischer Dieskau 1925-2012. Ter zijner nagedachtenis is het weekendconcert deze week aan hem gewijd. Ik heb gekozen voor het dramatische slotlied van Franz Schuberts liederencyclus Die Winterreise, getiteld Der Leiermann. Dieskau was immers een weergaloos Schubertvertolker. Ik kan hier natuurlijk gaan uitweiden over hoe goed hij wel niet was. Maar u kunt zelf heel goed luisteren. Alleen dit: in Der Leiermann is timing cruciaal. En Dieskau doet het vlekkeloos. Aan het eind maakt-ie even een crescendo die Schubert helemaal niet heeft voorgeschreven. Maar dat doet hij dan weer zó overtuigend. Luister maar.

Is Robert Gesink een Jos Verstappen?

Een Jos Verstappen is een sportman of -vrouw waarvan iedereen voortdurend zegt: "Dat is een hele goeie. Hij heeft nú toevallig een beetje pech, maar anders was het een potentiële winnaar van grote prijzen." Jos Verstappen (alle respect overigens, zelf kan ik niet eens autorijden) is een toonbeeld van zo'n sportman. De hele carrière van deze Formule 1 coureur hoorde je dat hij in aanleg een hele goede racer was die nog eens GP's ging wonen. Nu had hij echter nét de verkeerde auto. Of hij vloog toevallig uit de bocht, of zijn wagen vloog in brand. Uiteindelijk eindigde zijn loopbaan zonder grote prijzen.

Zoiets is er ook met Robert Gesink (alle respect overigens, zelf ben ik na enkele tientallen kilometers rustig peddelen alweer moe). Hij wordt in staat geacht hoge ogen te gooien in de Tour de France. Echter: je kan er op wachten, een van de eerste etappes van de Tour. Je hoort op het nieuws dat er een valpartij is geweest. Is Robert Gesink daarbij betrokken? Ja. Valt z'n blessure mee? Nee.

Reuze vervelend natuurlijk voor zo'n jongen, zo'n smak op het asfalt kan gemeen zeer doen. Maar iedereen zegt dan: "Ja, Robert is een grote. Als-ie niet gevallen was, dan had hij wellicht op het podium gestaan in Parijs." Zal hij eindigen als Jos Verstappen? Ik vrees van wel. Ik hoop, vooral voor Gesink zelf, dat ik ongelijk heb. Maar zijn Lance Armstrong, of Miguel Indurain, of Bernard Hinault in hun grote jaren ooit gevallen?

Trapgeveltjessentiment

Dat veel mensen Almere als veel minder gezellig beschouwen dan, laat ons zeggen, Hoorn, komt door wat ik zou willen noemen het trapgeveltjessentiment. Het is het verlangen dat de stad waar je woont tenminste enige eeuwen oud is en dat die nog een centrum heeft waaraan je dit nog steeds kunt zien. Het een en ander moet dan liefst culmineren in een mooi centraal gelegen plein met een oud Raadhuis in renaissancestijl en een grote middeleeuwse kerk beide gebouwen mooi in 't zicht van gezellige terrasjes. Zo'n binnenstad moet smalle straatjes hebben en stille grachten en dat alles omzoomd door, minstens twee eeuwen oude, huizen waarvan verscheidene uitgerust met trapgevels. Deze bouwstijl is ontstaan in de renaissance, omdat men toen (je vraagt je af waarom) een hekel had aan schuine lijnen. En voor de waterafvoer moest je wel een puntdak hebben.
Dat trapgeveltjessentiment waar ik zelf ook enigermate onder gebukt ga, is een typisch verschijnsel van de westerse cultuur van na ongeveer 1850. Ik geloof niet dat er in Tokyo of Singapore enig verlangen bestaat de oude binnenstad in stand te houden. Hooguit een paar oude gebouwen, omdat die rare westerse toeristen dat leuk schijnen te vinden, of omdat ze een heilige status bezitten. En ook voor 1800 was het trapgeveltjessentiment ver te zoeken. In mijn huidige woonplaats is het oude kasteel rond 1750 volledig gesloopt zonder dat iemand toen ernstig protesteerde. Neen: "tegen de vlakte met die ouwe troep." was toen het motto. Ziedaar  de blijvende invloed van de Romantiek op onze samenleving.

De herdenking

Dit jaar was ik voor het eerst sinds enige jaren weer naar de dodenherdenking gegaan. Die herdenking vindt in Culemborg altijd plaats bij het monument op de oude begraafplaats. Ik heb er ieder jaar toch weer behoefte aan om stil te staan bij onze vrijheid en dat daar mensen voor gestorven zijn. En dat mensen geslachtofferd werden door een bruut en onvrij regime. Ik raak ontroerd bij de graven van drie Engelse jongens die hier bij Culemborg gecrasht zijn, terwijl ze streden voor de vrijheid die nu voor ons zo normaal is. Eén ding betreur ik. In het begin in de jaren '80 en '90 verliep alles zwijgend. Er is daarvoor in de kerk al een bijeenkomst geweest waar allerlei mensen het woord voerden. Bij het monument wordt de Last Post geblazen, er is twee minuten stilte, het Wilhelmus klinkt, de burgemeester en enkele organisaties leggen een krans en vervolgens passeren de andere mensen zwijgend de oorlogsgraven en het joodse monument. Maar toen sloegen de burgemeesters toe. Ook hier moest hun stemgeluid gehoord worden. Nu houdt ook hier bij de begraafplaats de burgemeester een korte toespraak. Dat stoort mij behoorlijk. Ik heb geen burgemeester nodig om te weten waarom ik daar ben. Het zijn toch voornamelijk correcte gemeenplaatsen. Jammer.

Wandeling van Dodewaard naar Rhenen

Vrijdag 27 april stapte ik op het kleine station van Hemmen-Dodewaard uit het Syntustreintje voor een wandeling door de Neder-Betuwe. Vanaf het station liepen enkele fraaie paden in  de richting van het landgoed Hemmen. In het gelijknamige meer dan pittoreske dorpje was een horecagelegenheid Kerkplein 10 genaamd. Het had al buiten het dorp een bord neergezet met de tekst "Koffie 200 mtr." wat er uitnodigend uitzag, de zaak bleek echter nog gesloten te zijn. Maar het dorpje Hemmen zag er vriendelijk uit en het landgoed was een mooi lommerrijk park waar het goed toeven was.

Na Hemmen kwam ik te lopen over een graspad langs het Lingekanaal dat aangelegd was om het overtollige water van de Linge en het omringende land af te voeren naar de Nederrijn. Het graspad was bezaaid met bloeiende paardenbloemen, waardoor het je geel voor de ogen zag. Bij de Rijndijk aangekomen vervolgde ik mijn weg richting Opheusden. Ik koos voor de weg parallel aan de dijk door het gehucht Lakemond, maar deze keuze betreurde ik, want die weg was wat saai. Het meest opwindende was de autobus die u hier ziet afgebeeld.

Net voorbij Opheusden kwam ik via een aantrekkelijk natuurgebied in de uiterwaarden bij het veer dat mij naar het bekende natuurgebied De Blauwe Kamer bracht. Ik nuttigde wat in het gelijknamige café-restaurant en maakte een ommetje door het natuurgebied (een aanrader) alvorens de pont weer terug te nemen.

Via de Marsdijk liep ik in de richting van de Rhenense brug. Deze Marsdijk was in mijn herinnering ooit geheel onverhard. Nu was  er echter op een groot deel asfalt aangebracht. Het uitzicht op de Nederrijn en de Grebbeberg was echter indrukwekkend. Dat geldt ook voor het uitzicht vanaf de brug. In café-restaurant Cunera naast het station van Rhenen dronk ik nog een welverdiend glas bier.