Weekendconcert 26 november, Gustav Mahler

Het probleem een beetje met de symfonieën van Gustav Mahler is dat-ie soms te veel wil uitleggen met de noten die hij schrijft. Iemand heeft zijn muziek ooit omschreven als op muziek gezette programmaboekjes. Dat is wellicht iets té chargerends, maar ik begrijp wel wat-ie bedoelt. Gelukkig hebben zijn liederen teksten, teksten die een groot deel van het verhaal al vertellen. Dus kan Mahler zich in de noten inhouden en zich van tijd tot tijd beperken tot een eenvoudig thema in de klarinet, de hobo, of de viool. Terwijl de stem (en in dit geval de weergaloze stem van Jessye Norman) met een aangrijpende en soms ingehouden melodie het verhaal vertelt. Orkest: New York Philharmonic, dirigent: Zubin Mehta.

Multatuli

Zojuist uitgelezen: de biografie van Multatuli door Dik van der Meulen. Een groot schrijver (Multatuli meen ik), maar een moeilijk mens dat blijkt maar weer eens. Zo werkte hij zich voortdurend in de financiële nesten, wist vrienden van zich te vervreemden door onvoorspelbaar gedrag en behandelde zijn eerste vrouw Tine en zijn kinderen niet altijd even netjes. Toch blijft hij me als mens wel sympathiek. Hij was op een milde manier wat excentriek en had denkbeelden die niet altijd consistent maar wel uitdagend waren. Zowel conservatieven als socialisten zagen in hem een mogelijke medestander, om maar wat te noemen. Het werk van Multatuli heb ik altijd met gemengde gevoelens tot mij genomen. In de Havelaar zijn de Droogstoppelhoofdstukken (Droogstoppel leek een beetje op Multatuli), Saïdjah en Adinda en de tafelgesprekken geniaal. Die briefwisseling aan het eind echter is ronduit saai. Ik vind de Havelaar in zijn totaal een zeer goed boek, maar niet het beste uit onze literatuur. Dat is nog steeds De boeken der Kleine Zielen van Couperus. Overigens heb ik de biografie ademloos uitgelezen en dat is een compliment voor Van der Meulen (uiteraard bij uitkomen van het boek in 2004 al voldoende gecomplimenteerd, o.a. met AKO-prijs).
****

Door de Krimpenerwaard

Deze week liep ik dwars door de Krimpenerwaard (het gebied tussen de Lek en de Hollandse IJssel) van Schoonhoven naar Haastrecht. Eigenlijk was het plan door te lopen naar Gouda, maar daar kwam niks van terecht. Schoonhoven is een alleraardigst oud-Hollands stadje. Soms lijkt het wel alsof het oude Holland geheel door Anton Pieck is bedacht. Schoonhoven is daar een voorbeeld van. Een groot deel van mijn wandeling liep langs de Vlist, een kronkelend riviertje dat stroomt tussen de Lek en de Hollandse IJssel van Schoonhoven naar Haastrecht. Wie houdt van het Hollandse polderland (en ja daar houd ik van), kan in de Krimpenerwaard zijn of haar hart ophalen. Soms heb je plaatsen waar Nederland perfect plat, weids (of is het wijds) en leeg schijnt en je de kreet "Nederland is vol" welhaast belachelijk voorkomt. Zo ver het oog reikt vlakke graslanden met her en der wat weldoorvoede koeien met welgevulde uiers. In Schoonhoven koffie gedronken in eetcafé Aan de Brug. Behalve mij waren er nog twee klanten die in het engels (een in Italiaans accent) een zakelijk gesprek hielden. In het dorp Vlist heb ik thee gedronken in een gelegenheid waarvan ik de naam vergeten ben. Uiteindelijk besloot ik de tocht met opnieuw thee in café-restaurant Over de Brug.

Fernando Lameirinhas

Gisteren heb ik in het Culemborgse Theater De Fransche School een optreden bijgewoond van de in Nederland woonachtige Portugese zanger Fernando Lameirinhas. De muziek die hij bracht bevatte duidelijke Portugese elementen. Maar hoewel de invloed van de Fado merkbaar was, kon je toch niet spreken van een fadoconcert. Lameirinho zelf liet in zijn slotwoord doorschemeren zich te ergeren aan het feit dat het publiek van een Portugese zanger altijd Fado verwacht. De Portugese volksmuziek heeft zoveel meer te bieden. En dat liet Lameirinho horen. Wat vooral opviel waren de vindingrijke arrangementen in de begeleiding die in goede handen waren van bassist en broer Alberto Lameirinhas en de uitblinkende pianist Juan Pablo Dobal. Deze laatste wist met een paar virtuoze jazzy solo's de handen van het publiek enthousiast op elkaar te krijgen. Het drietal had toch al weinig moeite het publiek mee te krijgen door de aanstekelijke melodieën en de charmante uitstraling van Fernando Lameirinhas zelf. Door de inventieve arrangementen ontsteeg het programma de geitenwollen kneuterigheid die soms aan volksmuziekconcerten kleeft. Kleine kritiekpuntjes zijn dat hij tussen de nummers door soms wat veel praatte en ik was wat minder onder de indruk van de twee pogingen een lied in het Nederlands te zingen (hoewel ik wel respect heb voor de moed). Al met al was het toch een meeslepende voorstelling waar een behaaglijke warmte vanuitging en waar je makkelijk in meeging, ondanks de soms wat melancholieke strekking van de liedjes. Afscheid en verlies liepen als een rode draad door het concert. Het portugees is natuurlijk bij uitstek een taal met een prachtige diepe klank. Na afloop ging ik met de Portugese zon in mijn hoofd de mistige novembernacht in.
****

Disneyland

Vorige week was ik in Disneyland Parijs. Ik had me voorgesteld daar een en ander over te kunnen zeggen op dit blog. Maar eigenlijk valt er niet veel over te melden. Het is groot met veel kitsch, alomtegenwoordige muziek, duur voedsel volgens het fastfoodprincipe en typische pretparkattracties maar dan in Disneyvormgeving. Het was buiten het seizoen dus de drukte viel mee. Ik was als begeleider daar met een groep mensen met verstandelijke beperking. Zelf zou ik er nooit heen gaan. En dat blijft zo.

Ajax is leuk maar onbelangrijk

Voetbal is een spel. Van tijd tot tijd een vermakelijk spel om te aanschouwen, zeker in vroeger dagen. Toen waren de spelers van de voetbalclub Ajax zeer bedreven in het spelen van dit spel. Zij werden de besten van Europa en zelfs van de wereld. Met name een van hen die Johan Cruyff heette. En zowel die bedrevenheid en het feit dat ze vaak wonnen, gaf velen in Nederland een plezierig gevoel en dat de media daar kond van deden is ook nog wel verdedigbaar. Maar laten we wel wezen, echt belangrijk is het niet. Als Ajax al die wedstrijden niet gewonnen had, zouden verschillende mensen daar teleurgesteld over zijn, maar daar zouden ze wel overheen gekomen zijn. Zoals ze nu, nu Ajax niet zo vaak meer wint ook gewoon door leven. En Den Uyl was gewoon premier van Nederland geworden en de oliecrisis was gewoon doorgegaan. En eigenlijk zouden de meeste mensen net zo gelukkig of ongelukkig geweest zijn in 1995, nog steeds onder een paars kabinet. Het maakt dus helemaal niks uit wie de baas is van Ajax (behalve voor de mensen die graag baas willen worden en voor hun eventuele ondergeschikten). Dus waarom nu al die aandacht in de media? De Belgische kabinetsformatie bijvoorbeeld is belangrijker.

Weekendconcert 18 november: Anton Webern

De composities van Anton Webern (1883-1945) zijn altijd uitzonderlijk kort. Een symfonie duurt maar net vijf minuten. Toch zijn de werken van Webern zeer intens, ondanks het spaarzame notenmateriaal. Wie muziek van Webern wil blijven volgen, moet eigenlijk zo luisteren dat geen noot je ontgaat. Webern helpt je daarbij door zeer helder en transparant te componeren (zijn kracht). Luister bijvoorbeeld hier eens naar zijn pianovariaties, uitgevoerd door de legendarische pianist Glenn Gould.

De lelijke winterjassen

Het wordt weer kouder, dus mensen halen hun winterjassen weer uit de kast. Nu had ik zo gehoopt dat ze nou eindelijk uit de mode zouden zijn. Ik heb het over die kunststof winterjassen, gewatteerd aan de buitenkans en doorgaans uitgevoerd in de kleuren zwart, grijs en poepkleur (zie hiernaast). Het is verbijsterend dat deze jassen zo massaal gedragen worden, want iedereen kan toch zien dat ze ontzettend lelijk zijn. Het straatbeeld van welke stad of dorp dan ook wordt verziekt door deze glimmende Michelinmannetjesjassen. Veel mensen lopen dus voor het naar buiten gaan naar hun kapstok, zien die weerzinwekkende lelijkheid daar hangen en zeggen enthousiast: "Ja, dat trek ik aan en daarmee vertoon ik mij aan andere mensen." Waarom, waarom. Wellicht moet het bewustzijn dat deze jassen oerlelijk zijn nog pregnanter onder de mensen worden gebracht.

Weekendconcert 13 november: Anton Dvorak

Eigenlijk is het weekend al weer bijna voorbij, maar toch nog een weekendconcert. Van Dvorak word je blij. Dat komt omdat-ie altijd van die heerlijke aanstekelijke melodieën uit zijn notenmateriaal weet te toveren. Als Tsjech moest-ie natuurlijk ook blaasmuziek componeren. Het beroemdste wat dat betreft is bijgaande serenade. Dat openingsthema fluit u morgen nog, op weg naar school en kantoor, en blijft de hele dag als vrolijke metgezel bij u. Dàt is de kracht van Dvorak.

Het raadsel van opname A

Op radio4 is op de late zondagmiddag het programma Discotabel. Het is al een oud programma, bijna dertig jaar oud. De formule is dat een panel van muziekkenners fragmenten uit nieuwe cd-opnames beluistert en daar vervolgens zijn of haar oordeel over geeft. De panelleden weten vooraf niet wie de uitvoerenden zijn. Dat oordeel kan soms behoorlijk genadeloos zijn. Hoogtepunt van dit programma is altijd De Vergelijking. Hierin worden drie opnames van het zelfde muziekstuk naast elkaar gelegd. Ook nu weer zonder dat de panelleden weten wie de uitvoerenden zijn. Er wordt gesproken van opname A, opname B en opname C. En dat is ook de volgorde. Nu doet zich iets merkwaardigs voor. Opname A wordt namelijk altijd als minste beoordeeld. Dat is een raadsel. Ik neem aan dat de redactie van het programma de volgorde volstrekt willekeurig bepaalt. Dat ze niet de duidelijk zwakste aan het begin stelt. Of zou het zo zijn dat wanneer een mens moet kiezen uit drie objecten die na elkaar getoond of verklankt worden, hij of zij altijd de eerste de minste vindt. Maar als opname A als minste wordt beoordeeld, gebeurt dat altijd met zo op het oor plausibele argumenten. Ik ben wel eens benieuwd of iemand dit raadsel kan oplossen. Waarom komt opname A altijd als minste uit de bus? Wellicht is daar een soort Douwe Draaisma-achtige verklaring voor. Overigens heb ik de neiging om van de weeromstuit een voorkeur voor opname A te hebben: immers de underdog en die kwaliteitsverschillen die de panelleden waarnemen, hoor ik meestal niet of nauwelijks.

Koppen tussen haakjes

Een verschijnsel dat je tegenwoordig steeds vaker ziet is dat de kop boven een bericht tussen haakjes staat. Zo'n kop bevat dan een op het eerste gezicht uit een vrij sensationele mededeling. Maar pas in de tweede oogopslag zie je dat de kop tussen aanhalingstekens '...' staat. Hier wordt dus geen sensationele gebeurtenis gemeld, maar iemand geciteerd die zich in die richting heeft uitgelaten. Dan zie je bijvoorbeeld een kop: 'Obama treedt af' en dat trekt de aandacht, want normaal gesproken moet Obama nog een jaar. Dan pas in de tweede blik zie je de haakjes/aanhalingstekens. En dan blijkt het artikel te gaan over een of andere meneer of mevrouw die ergens als zijn mening ten beste heeft gegeven dat volgens hem of haar Obama er goed aan zou doen af te treden. Dit is een hypothetisch voorbeeld. Het doel lijkt me duidelijk: door de kop tussen haakjes hoopt de betrokken redactie meer aandacht voor het bericht te genereren. Ik houd daar niet van van dergelijke trucjes.

Weekendconcert 4 november Edgar Varese

Deze week een stuk van Edgar Varèse (1883-1965). En wel het stuk voor fluitsolo getiteld Density 21.5.

Waarom ik voor buitenlandse schaatsers ben

Vanaf vandaag is er het hele weekend weer schaatsen op tv. Het Nederlands Kampioenschap Afstanden om precies te zijn. Uiteraard zal hier een Nederlander winnen, Nederlands Kampioenschap tenslotte. Bij de schaatssport doet zich het eigenaardige verschijnsel voor dat ik bij internationale wedstrijden altijd hoop dat een niet-Nederlander wint. Dit terwijl ik bij andere sporten toch net zo chauvinistisch ben als de meeste andere mensen (hoewel ik chauvinisme eigenlijk een raar irrationeel verschijnsel vindt).
Ik denk dat deze voorkeur iets te maken heeft met het feit dat buitenlanders hier de underdog zijn. Zo'n Tsjechische Sáblikova moet naar een ander land en van haar eigen spaarcentjes om te kunnen trainen. Dus als zij wereldkampioen wordt in plaats van Nederlandse schaatsters met dikke vette sponsors achter zich en alle faciliteiten met een vingerknip bij de hand, dan vind ik dat mooi. En als altijd alleen maar Nederlanders winnen, krijgt de schaatssport iets provinciaals. Helaas krijg ik vaak niet mijn zin, zeker niet als Sven Kramer straks weer volop mee gaat doen. Gelukkig zijn Nederlanders een ramp op de 500 meter. En ik zou willen dat de Noren weer eens serieus meededen, toch een natie met een groots schaatsverleden.

Hadden we Landscape Channel nog maar.

In de tachtiger jaren had je, in de begindagen van kabeltv, een televisiezender die heette Landscape Channel. Weinigen zullen er ooit van gehoord hebben, want de zender zond alleen diep in de nacht uit op tijdstippen dat andere zenders het voor gezien hielden (24 uur televisie stond toen nog in de kinderschoenen). Wat je zag waren beelden van mooie landschappen, lieflijk ruisende beekjes, wuivend gras, kabbelende golfjes, een treintje dat zich door een idyllisch landschap kronkelt, dat soort werk. Dit alles onder begeleiding van rustige, vaak klassieke, instrumentale muziek. Er ging iets ontspannends uit van het kijken er naar.
De eigenaar hoopte een en ander te bekostigen met de verkoop van de begeleidende muziek. Dat werkt uiteraard niet zo en na twee jaar verdween de zender weer, hoewel op satelliet nog wel eens dergelijke initiatieven de kop opsteken, schijnt het. Eigenlijk wel jammer dat zo'n zender er mee ophoudt. Het lijkt me eigenlijk wel mooi als je op tv een zender hebt die gewoon niets anders dan heel de dag niets anders dan mooie plaatjes uitzendt. Als een soort bewegend schilderij op de achtergrond. Desnoods zet je het geluid af en je eigen muziek aan. Maar ja, welke adverteerder gaat daar nu op in.