Zegt een beeld meer dan duizend woorden?

In 1978 verscheen van Karel van het Reve (1921-1995) de bundel 'Uren met Henk Broekhuis'. Hierin staan een veertigtal idées recues en gemeenplaatsen zoals: kunst behoort emoties te uiten, of zwemmen is bij eb gevaarlijker dan bij vloed, of de joodse spijswetten zijn eigenlijk een hygiënisch voorschrift. Van het Reve fileert dergelijke gemeenplaatsen en weet ze meesterlijk onderuit te halen (leest dat boek). Een veelvoorkomende opmerking die in die bundel niet is opgenomen, maar daarin zeker niet zou misstaan is: "Een beeld zegt meer dan duizend woorden." Het is een uitspraak die nog veel gehoord wordt aan borreltafels, op recepties, congressen enzovoort. Ze heeft een zweem van diepzinnigheid over zich en wie haar hoort heeft even het idee inzicht te hebben gekregen in een diepe waarheid. Toch is het niet waar. Een column van Arjen Fortuin in de NRC van afgelopen vrijdag herinnerde mij daar weer aan.
Wie tegenwoordig een krant openslaat, een nieuwswebsite bezoekt, ziet dan veel foto's en andere afbeeldingen. Bijvoorbeeld over de aardbeving in Nepal. We zien foto's van ingestorte gebouwen, mensen in tentjes in de regen, vrachtwagens vol hulpgoederen enzovoort. Maar deze afbeeldingen vertellen ons op zich niet zoveel. Ze zeggen dat er ergens gebouwen zijn ingestort, dat toeristen in tentjes slapen en balen van het slechte weer en dat vrachtwagens de bergen intrekken om de lokale supermarkts te bevoorraden. Dus moeten, om dergelijke misverstanden te voorkomen de redacties die beelden voorzien van tekst. Dat kan door de afbeelding te plaatsen in de context van een desbetreffend artikel, of de foto voorzien van een onderschrift. Een tekst met 24 woorden vertelt het hele verhaal: "In Nepal was een aardbeving waarbij veel slachtoffers vielen. Mensen waren genoodzaakt vanwege naschokken buiten te slapen en hulporganisaties brachten goederen naar afgelegen dorpjes." De daarbij getoonde foto's laten dan zien hoe dit er uit ziet en brengen soms iets van de emotie over. En dat is een niet te onderschatten betekenis van het beeld. Maar zonder die 24 woorden zou geen mens een idee hebben wat er aan de hand is.